[Boekbespreking ‘Verdrongen verleden’]
Dat Jan Huijbrechts op een duidelijke en bevattelijke manier geschiedenis weet te brengen, is een open deur instampen bij degenen die reeds eerder verschenen werk van hem hebben gelezen: ‘In Vlaanderens velden. Drie verkenningen langs het IJzerfront ’14-‘18’ (Uitgeverij Egmont, 2013) en ‘Onsterfelijk in uw steen. Soldatengraven, heldenhulde en de Groote Oorlog’ (Uitgeverij Vrijdag, 2016). Bij dit laatste boek is hij medeauteur en brengt hij het aangrijpende relaas van het ontstaan van de legendarische heldenhuldezerken en parallel daarmee de geschiedenis van de Frontbeweging, de Vlaamse ontvoogdingsstrijd aan de IJzer. Twee werken over de Eerste Wereldoorlog, waardoor Huijbrechts werkelijk is gegrepen en waarover hij vandaag in Vlaanderen een (veel te bescheiden) autoriteit is geworden. Zijn nieuwste werkstuk heeft – hoeft het te verwonderen? – opnieuw de Eerste Wereldoorlog als thema: ‘Verdrongen Verleden. De 16e (Ierse) Divisie in Vlaanderen, 1917’, dat begin juni verschijnt bij uitgeverij Polemos.
Zelfbestuur
In dit boek brengt de auteur het dramatische verhaal van duizenden en duizenden Ierse jonge, maar ook minder jonge, mannen. Nationalisten, die in de nazomer van 1914 het Britse leger vervoegden in de hoop het zo lang verbeide zelfbestuur (Home Rule) voor Ierland te verwerven. Vier jaar later, einde 1918, kwamen ze echter bedrogen tot in het diepste van hun ziel terug thuis. Bedrogen door de Britse kroon, die hen enkel behandelde als goedkoop kanonnenvoer en erger nog: thuis werden ze met de nek aangekeken en uitgespuwd als smerige collaborateurs van de gehate Engelse bezetter.
Op een gedreven en aangrijpende manier brengt Huijbrechts dit tragische verhaal van de 16e Ierse Divisie, die ook hier in de Westhoek de oorlogswaanzin heeft meegemaakt en ondergaan tijdens de verschrikkelijke derde slag om Ieper.
In het oog van de storm
Niet toevallig brengt uitgeverij Polemos dit boek nu uit. Op 7 juni 2017 is het uitgerekend 100 jaar geleden dat de slag bij Mesen én Wijtschate ontbrandde. De bloederige ouverture van die derde slag bij Ieper: tientallen ondergrondse mijnen onder de Duitse linies werden in de vroege ochtend van die 7de juni tot ontploffing gebracht gevolgd door een stormloop van Britse legereenheden. Uitgerekend de 16de Divisie zat in het oog van de storm in de streek van Wijtschate en heeft in niet geringe mate bijgedragen tot het succes van deze aanval.
De auteur brengt heel deze bewogen en dramatische periode tot leven aan de hand van dagboekfragmenten, brieven en andere getuigenissen van soldaten van toen. Huijbrechts schetst in verschillende boeiende kaderstukken portretten van belangrijke en minder belangrijke actoren en van feiten. Een toegevoegde waarde is zeker en vast de publicatie van heel wat interessant fotomateriaal uit die dagen, dat de auteur heeft bijeengesprokkeld. Ook besteedt hij ruim aandacht aan wat er toen in die periode aan het thuisfront gebeurde: de tragiek van de Paasopstand in Dublin, einde april 1916, onmiddellijk gevolgd door de standrechtelijke executies van de kopstukken van die rebellie. De verscheurdheid die zich nadien bij velen meester maakte: hadden ook zij geen bloed aan hun handen door het uniform van de Engelse verdrukker te dragen? Of zoals de bekende hedendaagse Ierse auteur Dermot Bulger schreef over één van die meer bekende Ierse gesneuvelde vrijwilligers van de 16e Divisie, de jonge veelbelovende dichter Francis Ledwidge: “Voor mij vertegenwoordigt hij de duizenden vergeten Ierse geesten van die oorlog, die terugwandelen naar alle hoeken van Ierland. Mannen over wiens ervaringen niemand, zelfs niet de familie, sprak.”
Met dit boeiende werk brengt Jan Huijbrechts een sereen en degelijk onderbouwd verhaal van die mannen. Een aangrijpende zoektocht naar een stuk verdrongen Iers verleden in Vlaamse velden. Warm aanbevolen voor al wie geboeid is door geschiedenis maar vooral door het verhaal van doodgewone mensen die die geschiedenis maakten!
Guido Moons
Erevoorzitter van de Vlaamse Volksbeweging
